Ελληνικός Ποιμενικός Σκύλος Φύλαξ
(Hellenic Herdsman’s dog Phylax)
Περιγραφή φυλετικού τύπου
Κατηγορία: Μεσόμορφος ισχυρός λυκοειδής αγροτικός σκύλος του βοσκού
Παραδοσιακή Χρησιμότητα: φύλαξη κοπαδιών
Ιστορικά στοιχεία
Διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο στην αρχαιότητα, τουλάχιστον από τον 10 αιώνα πΚΕ, και αναφέρεται στα Ομηρικά έπη, όπως ο πασίγνωστος Άργος του Οδυσσέα. Πρόγονοί του είναι οι σκύλοι που συνέδραμαν τους κατοίκους της ελληνικής χερσονήσου στην φύλαξη των αγροτικών ζώων και στην προστασία από φυσικούς εχθρούς σε όλες τις ηπειρωτικές περιοχές της Ελλάδας. Τα αρχαία χρόνια ήταν ορθόωτος, όπως απεικονίζεται σε πολλές αναπαραστάσεις αρχαίων ελληνικών ποιμενικών σκύλων.
Γενική εντύπωση
Αθλητικός, αρμονικός, δραστήριος και έξοχα ισορροπημένος, φυσικός και βιοεργονομικός μεγαλόσωμος σκύλος αγροτικού τύπου, μεσόμορφης μορφολογίας και ισχυρής-ενισχυμένης λυκοειδούς κατασκευής, δεν είναι υπερβολικά βαρύς, ούτε ελαφρύς ή λεβριοειδής. Δυνατή αλλά όχι χονδροειδής κεφαλή που δεν της λείπει η ευγένεια και η γλυκύτητα, ιδιαίτερα στα θηλυκά άτομα, χωρίς να είναι εκλεπτυσμένη. Διπλός μανδύας μεσότριχου ή μακρύτριχου μήκους. Ισχυρός σκελετός με έντονη μυική διάπλαση, αρκετά παχύ και ελαστικό δέρμα χωρίς να είναι δυσανάλογα βαρύς ή λυμφατικός. Αρχετυπικός, λειτουργικότατος σκύλος φύλαξης κοπαδιών παντός πεδίου, με οξύτατο αμυντικό ένστικτο.
Έμφυτες Τάσεις συμπεριφοράς
Ο Φύλαξ των Ελλήνων είναι βασικά ένας τροποποιημένος ισχυρός εξημερωμένος και εξελιγμένος λύκος, που διαθέτει την υψηλή αντίληψη, τα ένστικτα, την ευελιξία και την πονηριά ώστε να ανταπεξέλθει στην αντιπαράθεση με τον άγριο συγγενή του και τα άλλα αρπακτικά. Πολύ εναργής, έξυπνος, ευπροσάρμοστος. Επίμονος, φιλότιμος, πολυμήχανος, ουδέποτε μεμψίμοιρος ή φυγόπονος, ανθεκτικός, ορμητικός, σκληροτράχηλος, αδυσώπητα προστατευτικός και χωρίς τάσεις πανικού, ανταποκρίνεται με προθυμία στα καθήκοντά του και προστατεύει άγρυπνα το κοπάδι, το χώρο και την οικογένειά του με παροιμιώδη γενναιότητα, υψηλή μαχητικότητα και μεγάλη αποτελεσματικότητα, ιδανικά προσαρμοσμένος στο κλίμα και το φυσικό περιβάλλον της πατρίδας του. Διαθέτει μεγάλη αντοχή και γοργές αντιδράσεις, είναι ταχύτατος, μετριοπαθής σε ανάγκες και λιτοδίαιτος, σκύλος παντός καιρού και ανεκτικός στις ακραίες θερμοκρασίες. Πιστός, με γερά νεύρα, με τους οικείους του είναι εύχαρις, απόλυτα αφοσιωμένος, συνεργάσιμος στην εκπαίδευση, αξιόπιστος, στοργικός και επιμελής. Στο αστικό περιβάλλον, αν έχει κοινωνικοποιηθεί, είναι ευγενής αλλά επιφυλακτικός και πάντοτε ελέγξιμος από τους κυρίους του. Ικανός φύλακας χώρου και αγροκτήματος με έντονη τάση προστασίας του ζωτικού του χώρου και ικανότητα για ανεξαρτησία και πρωτοβουλία, εξαιρετικός σύντροφος και συνεργάτης χωρίς απρόβλεπτες αντιδράσεις ή απρόκλητη επιθετικότητα.
Κεφαλή
Ευμεγέθης, ισχυρή, καλοζυγιασμένη, σε σχήμα κωνικό, με φαρδιά βάση και αμβλεία ρινική απόληξη. Κρανίο ευρύ και βαθύ, πεπλατυσμένο στις πλευρές, με ευδιάκριτη ινιακή απόφυση και ζυγωματικά. Τα υπερόφρυα τόξα είναι σαφή χωρίς τα μετωπιαία οστά να προεξέχουν έντονα. Η οροφή του κρανίου είναι ομαλή και όχι ιδιαίτερα στρογγυλεμένη, η μετωπική αύλακα μεταξύ των ματιών δεν είναι πολύ βαθιά και σβήνει απαλά προς τα πάνω. Ρινομετωπική μετάβαση ήπια, ούτε απότομη ούτε σκαμμένη ή γωνιώδης, αλλά προοδευτική και μέτρια. Ρύγχος κωνικό, ισχυρό, με καλοανεπτυγένες σιαγόνες, λίγο πιο κοντό ή σχεδόν ίσο σε μήκος απ’ το κρανίο. Ο ρινικός κάλαμος είναι ευθύγραμμος. Το ρύγχος δεν είναι σουβλερό ούτε δισκοειδές. Οι κρανιομετωπικοί άξονες διίστανται πολύ ελαφρά (αποκλίνουν) ή τείνουν προς την παραλληλία, ποτέ συγκλίνοντες.
Ακρορρίνιο καλού μεγέθους, με μεγάλα ρουθούνια. Οφθαλμοί αμυγδαλωτού σχήματος, ζωηροί, εκφραστικοί, με βλέφαρα που εφαρμόζουν σφιχτά. Το τρίτο βλέφαρο και το ασπράδι δεν είναι εμφανή. Οι εξωτερικές άκρες των ματιών είναι ελαφρότατα πιο ψηλά από τις εσωτερικές και τα βλέφαρα είναι πλήρως χρωματισμένα. Τα μάτια δεν είναι κουκουλωτά, ούτε μικρά και βυθισμένα, ούτε στρογγυλά ή γουρλωτά. Σύγκλιση γνάθων ψαλιδόσχημη, ανεκτή αλλά όχι επιθυμητή η λαβιδοδοντία. Δόντια μεγάλα και άρτια, κοπτήρες σε ευθεία γραμμή, μεγάλο και βαθύ άνοιγμα στόματος, σιαγόνες ισχυρές με καλό βάθος, πολύ ανεπτυγμένοι κυνόδοντες. Χείλη: καλύπτουν την κάτω γνάθο και είναι σφιχτά, σχηματίζοντας κλειστή ή ελάχιστα ανοιχτή πτυχή στις γωνίες. Η χρωστική των βλεννογόνων είναι πλήρης. Αυτιά επίπεδα, πεσμένα, μετρίου μεγέθους, τριγωνικά, με στρογγυλεμένες άκρες, καλυμμένα από πυκνό τρίχωμα. Τα πτερύγια στην πάνω πλευρά τους φυτρώνουν στην προέκταση του κρανίου ή ελάχιστα πιο κάτω. Ανασηκώνονται ζωηρά στη διέγερση και στρέφονται προς τα εμπρός.
Λαιμός
Δυνατός, κυλινδροκωνικού σχήματος, ούτε πολύ κοντός ούτε μακρύς, μυώδης και πανίσχυρος στην περιοχή του αυχένα, συνδέεται ομαλά με τα ακρώμια στη βάση του. Στην πρόσθια επιφάνεια σχηματίζει διπλό αλλά όχι υπερβολικό προγούλι εκεί όπου συνδέεται με το κεφάλι και στην περιοχή του λάρυγγα.
Πρόσθια άκρα
Καλοφτιαγμένος σκελετός με ισχυρά κόκκαλα ωοειδούς διατομής. Οι κεκλιμένες ωμοπλάτες σχηματίζουν επαρκή γωνία με τους βραχίονες. Οι αγκώνες είναι άρτια συναρθρωμένοι και καλά τοποθετημένοι, ακριβώς στη νοητή ευθεία κάτω από τα υψηλά ακρώμια και δεν είναι κολλημένοι προς τα μέσα ούτε γυρίζουν προς τα έξω. Το χειμερινό τρίχωμα σχηματίζει χαίτη, ιδιαίτερα των αρσενικών. Το βάθος του στέρνου φθάνει μέχρι τους αγκώνες. Σκέλη καλού μήκους, ευθύγραμμα, ισχυρά, μυώδη, παράλληλα, με αρκετή αλλά όχι υπερβολική απόσταση μεταξύ τους για την λειτουργική ευστάθεια και κίνηση του σκύλου. Συνολικά ο σκύλος δεν πρέπει να δείχνει κοντοπόδαρος λόγω δυσαρμονίας των σκελών με το εύρος, το μήκος ή το ύψος του. Δυνατά, ελαστικά μετακάρπια που κλίνουν ελαφρά και άρτιοι καρποί με καλή συνδεσμολογία. Τα ψευδόνυχα δεν πρέπει να αφαιρούνται. Πέλματα μεγάλα, στρογγυλωπά, με χονδρά μαξιλάρια, ισχυρά κεκαμμένα δάκτυλα και δυνατά νύχια. Η φυσική θέση των πελμάτων εν στάσει είναι να στρέφονται ελαφρότατα προς τα έξω, ουδέποτε προς τα μέσα.
Κορμός
Αρκετά φαρδύ στήθος σε αρμονία με το σύνολο, καλή μυική διάπλαση στέρνου. Ο θώρακας είναι καλοανεπτυγμένος με πλευρές που σχηματίζουν επαρκές αλλά όχι υπερβολικό τόξο στα πλάγια. Η κάτω γραμμή του σώματος καμπυλώνει αρμονικά αλλά όχι υπερβολικά προς την κοιλιακή χώρα. Η φαρδιά, μυώδης, καλοδεμένη και ισχυρή οσφύς δεν είναι μακριά, αλλά αρκετά βαθιά χωρίς να είναι πλαδαρή. Η ισχυρή ράχη σχηματίζει ελαφριά καμπύλη στο πίσω τμήμα της πάνω από τη νεφρική χώρα και δεν είναι ποτέ κυφή ούτε σχηματίζει σέλλα. Η κλίση της λεκάνης είναι ομαλή, προοδευτική και όχι απότομη. Οι αναλογίες είναι παραλληλόγραμμες, δηλαδή ο σκύλος είναι ελαφρά μακρύτερος από το ύψος του στα ακρώμια, αλλά όχι υπερβολικά: το μήκος του κορμού προέρχεται από την επαρκή έκταση του θώρακα και σε πολύ μικρότερο βαθμό από το μήκος της οσφύος.
Πίσω άκρα
Φαρδείς και πλατείς μηροί με ανεπτυγμένη μυική διάπλαση. Η πίσω γωνίωση είναι επαρκής και σε αρμονία με την πρόσθια. Τα νώτα (μπατζάκια) είναι καλυμμένα από πυκνό τρίχωμα. Ισχυρές, πλατιές, μυώδεις κνήμες με άρτια συνάρθρωση στα γόνατα που δεν στρέφονται προς τα μέσα ούτε προς τα έξω. Οι ταρσοί σε πλάγια όψη είναι φαρδείς στην περιοχή της άρθρωσης με την κνήμη και η προεξοχή του οστού της πτέρνας καλά ανεπτυγμένη, με ισχυρούς αχίλλειους τένοντες. Μετατάρσια ισχυρά και σταθερά, χωρίς αποκλίσεις, με πέμπτο (διπλό ή μονό) νύχι ή χωρίς. Πέλματα χονδρά, ελαφρώς μικρότερα από τα πρόσθια. Μεγάλη ευστάθεια που προέρχεται από την φαρδιά λεκάνη και την ανάλογη απόσταση μεταξύ των ισχίων η οποία παρέχει καλό εύρος και παράλληλη στάση στα πίσω πόδια, ιδιαίτερα σημαντική για σκύλο εμπλοκής, όπως και γωνίωση, που δεν πρέπει να είναι ούτε υπερβολική ούτε ανεπαρκής. Τα μήκη του μηριαίου και της κνήμης είναι περίπου ίσα μεταξύ τους.
Ουρά
Χονδρή στη βάση της και ισχυρή, φυτρώνει στην προέκταση της πυέλου και σχηματίζει πλουμιστό θύσανο. Κατά την κίνηση και σε φάσεις διέγερσης καμπυλώνει προς τα πάνω χωρίς να γυρίζει εντελώς σε κλειστό κύκλο ούτε να πέφτει πάνω στη ράχη. Το μήκος της φθάνει το ακροτάρσιο και δεν εμφανίζει πουθενά στρέβλωση ή αγκύλωση σε όλο το μήκος της, αλλά μπορεί να καμπυλώνει ελαφρά στην άκρη χωρίς όμως σπασίματα ή σύμφυση σπονδύλων. Το πυκνό, διπλό, παχύ τρίχωμά της ουράς στην κάτω πλευρά είναι μακρύτερο απ’ ότι του σώματος και μπορεί να σχηματίζει κροσσούς. Η άκρη της ουράς δεν πρέπει να κόβεται. Στη φυλή συναντώνται επίσης φυσικά άνουρα και βραχύουρα άτομα. Η παρουσία ουράς προτιμάται οπότε τα άνουρα και βραχύουρα άτομα δεν είναι επιθυμητό να ζευγαρώνουν μεταξύ τους αλλά με άτομα που έχουν κανονική ουρά.
Μανδύας
Πυκνό, ισχυρό, διπλό, πλούσιο, ίσιο, στιλπνό τρίχωμα παντός καιρού με άφθονο υπομανδύα, που μαζί με τον επιμανδύα σχηματίζουν αδιαπέραστη γούνα το χειμώνα ιδιαίτερα στις ψυχρότερες περιοχές. Πιο παχύ και μακρύ στην τραχηλιά, τους ώμους, τα νώτα, το πίσω μέρος των σκελών και το κάτω μέρος της ουράς. Η φυλή συναντάται σε δύο ποικιλλίες (πάντοτε διπλού) μανδύα, μέσου μήκους και μακρύτριχο, που είναι ίσης αξίας μεταξύ τους.
Χρώματα
Το χρώμα είναι αδιάφορο και η φυλή μπορεί να έχει οποιοδήποτε χρωματισμό εκτός εκείνων που συνδέονται με προβλήματα υγείας. Η χρωστική πρέπει να είναι πλήρης. Τα γαλανά ή άχρωμα μάτια δεν είναι επιθυμητά. Άτομα που παρουσιάζουν αλφισμό (αποχρωματισμός, λευκοπάθεια) αποκλείονται από την αναπαραγωγή.
Κίνηση
Άνετη, ελεύθερη και ρυθμική έκταση των σκελών με τη χαρακτηριστική στιγμιαία αιώρηση του τροχαστικού κυνίδη στην ανάλογη ταχύτητα. Αποτελεσματική κάλυψη εδάφους με άριστο συγχρονισμό, χωρίς σπατάλη ενέργειας, υπερβολική ύψωση ή διασταύρωση σκελών. Άριστη ευστάθεια και σταθερή μετάδοση κινητικής ενέργειας μέσω της ράχης χωρίς χαλαρότητα ή περιδίνηση του θώρακα ή της οσφύος και χωρίς σύγκλιση ή απόκλιση ταρσών.
Όταν η ταχύτητα αυξάνεται ο διασκελισμός είναι τροχαστικός και ελαστικός, η κεφαλή χαμηλώνει και τα πέλματα κατευθύνονται προς το κέντρο βάρους με τα σκέλη να σχηματίζουν ευθεία. Οι ταρσοί παραμένουν παράλληλοι και δεν εφάπτονται. Τα πίσω πόδια πατούν στο έδαφος εκεί όπου πάτησαν τα εμπρός χωρίς υπερέκταση. Κρίσιμη για την απορρόφηση των κραδασμών είναι η καλή συνδεσμολογία, αρθρώσεις με άρτιους τένοντες και άρτια δομή άκρων. Βαρύνουσα σημασία πρέπει να δίνεται στην μυική διάπλαση και την άριστη, καλογυμνασμένη φυσική κατάσταση. Ο σκύλος πρέπει να είναι ευέλικτος, ενεργητικός, δραστήριος, ευκίνητος και συντονισμένος.
Μεγέθη
Ύψος: αρσενικοί από 60 εκ και άνω στο ακρώμιο.
Θηλυκές από 55 και άνω στο ακρώμιο.
Έως 70-75 εκ.
Βάρος: ανάλογα με το μέγεθος, χωρίς πλαδαρότητα
Αρτιότητα
Οι αρσενικοί πρέπει να έχουν δύο όρχεις που έχουν κατέλθει πλήρως μέσα στο όσχεο.
Ελαττώματα
Κάθε απομάκρυνση από την παραπάνω φαινοτυπική περιγραφή του φυλετικού τύπου αποτελεί ατέλεια που πρέπει να χαρακτηρίζεται ανάλογα με την σοβαρότητα της και να αντιμετωπίζεται με κατάλληλα βελτιωτική αναπαραγωγική διαχείριση των συζεύξεων μεταξύ ταιριαστών ατόμων χωρίς κοινές ατέλειες. Τα πλέον σοβαρά ελαττώματα αφορούν το χαρακτήρα, την τυπική συμπεριφορά και την λειτουργική βιοεργονομία. Η απόκλιση από την μεσόμορφη δομή ισχυρού λυκοειδούς βασικού τύπου και εμφανής προσέγγιση προς τον βαρύ βραχυκεφαλικό τύπο μπουλ ή μάστιφ είναι ανεπιθύμητη. Το ζητούμενο είναι ένας σκύλος με αρμονική κατασκευή και μέτρο που μπορεί να εκπληρώνει τα παραδοσιακά του καθήκοντα αποτελεσματικά στο φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας.
Μαρία Γκινάλα
Φεβρουάριος 2023
